Kvifor er eg så opptatt av flyktningar?

Vel, kvar skal eg begynne? Her er mange moglege vinklingar. Den sjølvsentrerte varianten, som er ganske så populær i 2017-journalistikk; kor mykje det har betydd for meg å jobbe som frivillig i Hellas. Ein annan navlebeskuande variant er at eg aldri har følt meg meir nyttig, men også fortapt, som i flyktningleirane i Hellas. Desse vinklingane er i tråd med bloggen som sjanger og mediekanal, men er det interessant?

Neppe, for andre enn dei som kjenner meg godt, og knapt nok dei. Slikt har vi jo facebook til. Og, eg vil jo helst fortelje noko viktig og nå nye lesarar, som eg kan påverke. Ja, eg vil påverke. Klart eg vil det. Så eg håpar du heng med litt vidare, utan det subjektive fokuset, for eg synes ikkje mi oppleving er den mest interessante når vi snakkar om flyktningar.

Eg vil fortelje litt om bileta du ser, som viser flyktningar på Chios i desember 2015, februar 2016, mai 2016 og juli 2016. Det blei verre, ikkje betre, uansett kva Europakommisjonen skriv og kva norske politikarar seier; det er tarvelige forhold i Hellas! Dei som ligg på ei rekke sveltestreikar mot lang saksbehandling og uroa for borna si framtid. Det var i mai 2016. Ingenting skjedde. Nokre av dei er kanskje i leiren fortsatt.

Dei eg har møtt er interessante folk, men ikkje berre det, dei er også heltar. Flyktningar har kjempa meir enn du og eg nokosinne har gjort – og forhåpentleg kjem til å gjere.
Og viss du ser på bileta, tenk deg at dette er deg, eller nokon du kjenner og er glad i, som har reist frå alt, heimen sin, nabolaget, jobben, familien (dei fleste kjem åleine, eller deler av familien kjem, dei er sjeldan samla), vener, status, utdanning, bilen, hagen… alt er etterlatt. Og når du kjem tilbake dit ein gong, – viss du kjem tilbake nokon gong, er alt bomba øydelagt eller plyndra. Så det du har no er deg sjølv og den plastposen med byteklede og verdipapir, det du klarte å bere med deg.

Empati. Involvering. Engasjement. Ja, eg vil påverke. Og eg vil endre samfunnet mitt, Norge. Gjere det varmare og meir inkluderande. Få folk tryggare, mindre redde, mindre einsame, gladare. Det vil eg gjerne påverke til. Og ja, du som ikkje er enig med meg, eg vil gjerne påverke deg også. Først til å lytte/lese til det eg seier/skriv, deretter tenkje igjennom det og kanskje endre på noko. Kanskje finne ut at du ikkje veit alt, eller at du kanskje kan prøve å nikke eller smile, endatil snakke med nokon du ikkje har snakka med før.
Eg vil påverke deg til å tru at dei fleste menneske er gode og at dei færraste vil utnytte deg eller oss, men at sjølvrespekt for dei som oss, tilseier at ein skal jobbe og bidra til samfunnet. Ein må berre lære å forstå språket og samfunnet først, det har den norske staten pålagt dei. At dei er opptekne av verdigheit og sjølvrespekt, som du er, treng du ikkje tvile på. Sjå litt på desse ansikta under…

Kva ser du? Eg ser varme og takksemd over kontakt og samvær. Dette er Førde internasjonale kafe. I Førde, ja – men det finnes sikkert ein slik møteplass i nærleiken av der du bur også. Og du er heilt sikkert velkommen.

 

 

Les meir, døm mindre

Ein  må gjerne tru det finnes snarvegar til å ta standpunkt til innvandring.
Mi erfaring er at det berre finnes to vegar; kunnskap og involvering.

Sidan 1980-talet har eg vore oppteken av toleranse. Eg heldt mitt første, skjelvande innlegg om denne verdien, under ei lenge førebudd morgonsamling på Sogndal folkehøgskule i 1982. Då var eg ein sjenert 16-åring og motivasjonen for temaet var nok helst basert på eigenopplevingar. Eg ville bli sett, sjølv om eg var liten, og så tok eg med dei andre som var på sidelinja i same slengen. Eg hugsar at eg spelte av ei låt av Øystein Sunde på kassettspelaren etter dei orda eg hadde sagt, låta var noko aproposaktig, men mest for å setje ein piff på innlegget (ikkje spør meg kva låt, eg anar ikkje kva i Øystein Sunde sin rikhaldige låtproduksjon som kunne ha vore relevant til temaet toleranse). Eg hadde nok ikkje spesielt flyktningar i tankane den gongen, men nokre år seinare kom interressa for dei som er annerleis enn «oss», gjennom kulturstudiet sosialantropologi på Universitet i Oslo. Mellomfaget på Blindern var kanskje eit skritt på vegen mot journalistikkutdanninga som var målet, men på den tid vanskeleg å kome inn på. Men med eit halvt års backpacking i kombinasjon, eitt år som lærarvikar og eindel alderspoeng, kom eg inn der eg skulle lære og formidle. Men på vegen hadde eg noko kunnskap ispedd observasjonar av urfolk i outbacken i Australia og fattigdom på Java i Indonesia. Framleis overflatisk, men på ein måte la denne uforpliktande og søkande fasen i livet, eit grunnlag for meir forpliktande oppfølging seinare i livet. Det meste har ei meining, har det vist seg. Jorda rundt reisa starta i Jugoslavia i 1988, men i feil by av vermessig grunnar og medførte ei nattleg togreise mellom Zagrep, og Beograd, der vi skulle ta fly til New York, med Jugoslavian Airlines. På togperrongen var det ei rar stemning, der det eg opplevde som mengder av soldatar dukka opp i tåka (veret som hade hinda oss i å landet i Beograd). Austblokk, jernteppe, kommunismen, meir spennande enn skummelt, slik eg opplevde det. Reisa var igang.
Tilbake på Universitetet i Oslo. Kandidatoppgåva på mellomfaget titulerte eg «Bildet av oss og dei andre», det var i 1990-91. Der tok eg for meg medieoppslag i nokre utvalgte aviser over ein månad og «avdekka» tendensiøs journalistikk om innvandrarar, med fokus på alt det negative i eit fleirkulurelt samfunn (Oslo). Oppgåva var ei nokså overflatisk kvatitativt undersøking av nokre taboidaviser, og forskingsmessig med sterke avgrensingar. Men eg har tenkt på den tittelen mange gongar seinare, og undra meg over kor aktuelt temaet framleis er.

Innsikt på Harastølen 
Eg flytta vestover att. Kontakten med «dei andre» var sporadisk i mitt liv også, som dei fleste nordmenn. Men som lærarvikar eitt år på ein ungdomsskule i Hordaland underviste eg tre iranske søstre i engelsk og har vel aldri seinare hatt meir dedikerte elevar.
Ein av forelsarane på sosialantropologi i åra 1989-91 åtvara mot «trykkokaren» på Balkan, han sa at det kom til å koke over, fordi etniske grupper var sette opp mot kvarandre i denne delen av Europa. Og han fekk rett. Då eg vart mor til eldste son min, var OL-byen Sarajevo beleira og soldatar på åskammane som omslutta byen, terroriserte eit utarma folk i fire år. I Srebrenica hadde åtte tusen muslimske menn og smågutar blitt skilde frå kvinner, skotne ein etter ein og kasta i massegraver. FN og verdssamfunnet hadde svikta tryggleiken dei var blitt garanterte, der og andre stader i Bosnia. På det monumentale og ærværdige tidlegare tuberkulosesanatoriet Harastølen i Luster, lagde staten asylmottak for bosniske flyktningar. Men frisk luft i norsk fjellheim og isolasjon hjalp ikkje traumatiserte kringsflyktningar frå Balkan, og misnøyen nådde media. Ein storm av ilter norsk protest slo tilbake. Flyktningane var utakksame. Eg tenkte at på det eg hadde lært så langt og fekk det til å stemme, det var ikkje rart at dei vil vere ein annan stad enn på Haratølen og liknande mottak i einsemd. Nokre hadde ei teoretisk forståing av dette, slik som meg, andre ei praktisk, fordi dei kjende og snakka med dei det gjaldt. Der var ikkje eg enno då, kjende ikkje ein einaste flyktning på den tida.

Lokale muligheiter
Eg vart journalist og jobba nokre år i faget. I desse åra var det etablering, karriere og fasade som hadde fokus. Til fasaden sprakk og eg måtte reorientere meg i livet, i bruk ressursar, tid og krefter. Men kva muligheiter har ein med eit slumrande samfunnsengasjement  og litt meir tid åleine enn før?
I Sunnfjord hadde det blitt etablert eit asylmottak, på Jølster hotell og som alle andre på Vassenden var eg blitt engasjert i saka då det var diskusjonar om bruken av bygningen i media. Altså sterke meininga om saka, men ikkje nevneverdig kontakt med folka som etterkvart vart busette der. Vi såg dei, men involverte oss lite.  Sympatien for flyktningar var som det lenge hadde vore, men berre omsett i ord og på avstand. Så kom oppvakninga. Ei tragisk hending, som gjorde at eg bestemt meg for å involvere meg meir direkte. Gjere noko! Eg melde meg som flyktningguide og vart med i Røde kors (RK), vart kursa, fekk verv og oppgåver. I 2013 fekk eg delta i reise til Brcko i Bosnia-Herzegovina på samarbeidsmøte mellom RK-distrikta. Nore fleire brikker begynte å falle på plass i hovudet mitt, men mange bitar mangla enno.

Frivillig arbeid i Hellas 
Sommaren og hausten 2015 veks frustrasjonen i meg, medan eg les, høyrer og ser hjarteskjerande reportasjar om flyktningar som reiser over havet til Europa i gummibåtar. Syria blør, Afghanistan lir og har gjort det lenge, Midtausten er trykkokaren. Dødstala på havet stig. Eg må gjere noko! Kva kan eg gjere? Så finn eg Dråpen i havet på nettet i oktober-november og bestemmer meg raskt. Eg vil reise som frivillig til Hellas og bidra. Eg veit ikkje enno med kva og korleis, men eg kan nok klare å hjelpe dei som stig i land søkkvåte frå overlessa båtar, dei treng mat og klede. Og eg reiser jula 2015, til Chios. Resten har eg fortalt om til mange, dei som vil høyre, fleire gongar før. Det har blitt fire turar til Chios og eg har formidla eindel av det eg har opplevd og veit, og det blir nok fleire innlegg etter dette også.

Ikkje alle kan reise til Hellas, og det er også heilt meiningslaust, der er nok frivillige akkurat no. Det er heilt andre ting dei treng i flyktningleirane. Dei treng eigentleg å bli henta ut av ein øydeleggande livssituasjon. Dei treng avklaring, framdrift, eit nytt land, medan dei ventar på fred heime, dei treng eit liv med meining, ikkje eit liv på vent under fornedrande forhold. Slik det er i teltleiarane på Chios og i Hellas forøvrig no.
Denne mediesaka er frå april i fjor. Har det blitt noko betre? Nei, det er verre, men fordi media skriv om dramatiske enkelthendingar, heller enn konstante kriser, høyrer og ser vi mindre om forholda i Hellas no.
Europes dirty secrets (2017)
Båtflyktingar i Middelhavet (Tyrkia-EU avtalen har IKKJE stoppa menneskesmuglarane frå å stue og sende folk på havet i skrøpelige farkostar).
TV2-reporter Tom Rune Orset gjorde ein heiderleg innsats i å formidle forholda i vinter, då han låg i telt som flyktningane, saman med min venn, syriske Samer som fungerte som tolk og guide. Samer har jobba som frivillig fem gonger på Chios.

Kunnskap
Studiet «Menneskerettar, fleirkulturell forståing og konflikthandtering», er eit deltidsstudiet i Drammen. Gjennom dette studiet får eg ny kunnskap, djupare innsikt, ser samanhengar,  i det heile teke lærer! Kombinasjonen praktisk erfaring og teoretisk forståing, håpar eg kan gje meg muligheit til å gjere meir og formidle betre. Og meid kunnskap og kontakt har eg funne fleire brikker til puslespelet, men det manglar enno eindel, kanskje blir det aldri ferdig?
Livet har blitt meir meiningsfylt etter at eg lærte å involvere meg. Eg veit eg nærmar meg det nokre vil kalla ein klisje, men tar sjansen på å likevel bruke formuleringa; du blir ikkje fattigare av å gje. Som frivillig handlar det å gje, mest om tid og prioritering. Ikkje så mykje pengar, det er ikkje det viktigaste og ikkje har eg spesielt mykje av det heller. Men tid har eg hatt litt av. Å finne møteplassar, involvere seg, lese og søke innsikt er det rette for meg. Eg kan ikkje seie det er det rette for andre, men eg kan anbefale.

 

 

 

 

 

 

Fjell-lengt

Sit  på toget mellom Otta og Trondheim, i skrivande stund på veg over Dovre. Eg har konsentrasjonsvanskar.

Det var fleire ting eg hadde tenkt å gjere på den togturen, lese bok, gå i restaurantvogna, og ja – skrive blogg. Men utsikten er så fin, det er det som gjer det vanskeleg å konsentrere seg. Eg har snike meg til ein vindusplass og vekselvis skriv og ser ut på det vakre landskapet som susar forbi.

Det er ikkje spesielt lett å ta gode mobilfoto frå tog i fart og med gjenskinn i vindusruta, men eg må berre prøve.

Det er så vakkert der ute og eg kjenner at no må eg snart tilbake dit, til fjella mine. Det har blitt altfor lite fjell siste året, både på ski og med fjellsko. Men, dei er evige og dei er så mange!

Det har på mange måtar vore ei festveke i Sogn og Fjordane. Medan eg sit her er det stor stemning i Sunnfjord med sykkelrittet Tour des fjords. I Loen var det storslagen opning av gondolbana til fjellet Hoven i helga. Begge stader kan dei feire suksess i smellvakre omgjevnader. Naturen gjer oss rike på Vestlandet, på meir enn ein måte.

Med utsikt mot Eggenipa. Nei, ikkje relevant i forhold til verken Dovre eller Loen, men smellvakkert, slik at til og med ei som har vakse opp i prospektkortnatur må stoppe å ta bilde. Og det er mange slike «sights» på Vestlandet, mange. Eggenipa kjem neppe til å få gondolbane.

Eg er medlem i Turistforeningen og står for det aller mest av det organisasjonen står for. Men på eitt punkt ser eg at eg skil lag med i alle fall nokre i Den norske turistforening, som reagerte på eit intervju frå opninga av Loen skylift. Saka.

Eg tykkjer nemleg utbygginga i Loen er heilt topp og eg er er heilt enig med dronninga, som uttalte at det gjerne kan byggast fleire gondolbaner. Og med mange trur eg ikkje ho meinte MANGE, men fleire. For hovudargumentet hennar var at då kan også dei som ikkje kan gå til fjells, få den same fantastiske opplevinga som du og eg får på toppen av eit fjell. For du veit at funksjonshemma og eldre elles ikkje vil kunne klare det, ikkje sant? Og kor mange hundre tilgjengelege fjell har vi eigentleg i dette landet? Som du og eg kan gå på i fred og ro, utan inngrep av noko slag, der det berre er ein T-merka sti eller vardar og lite sti, som gjer at vi føler oss som pionerar i fjellheimen.

Hit til Hogrenningsetra i Lodalen for eksempel, er det ikkje mange som finn vegen. Vi såg i boka og det er dei same namna som går igjen. Men heilt greitt det! Og under er utsikta innover mot Nesdal og Kjenndal, som har ei historie som må bli fortalt i eit blogginnlegg – ein annan gong.

Ja, det er mange slike fjell, ikkje sant? Så at nokre få utvalgte fjell, i dette vidstrakte landet blir tilrettelagt og tilgjengelege for dei som ikkje kjem seg opp dit på eigne bein, tykkjer eg er heilt rett og veldig bra!

Og for ordens skuld – eg går sjølv helst på stille stiar 🙂

Opninga av Loen skylift 20. mai samla mange glade og stolte nordfjordingar, til ein flott seremoni i perfekt ver.

 

Yoga – vanskeleg å forklare…

Nei, det er ikkje så vanskeleg å forklare kva yoga er, men kva det GJER…

Fanøy ein laurdag kveld i mai

Kveldsyoga på bryggekanten

Sogn og Fjordane turlag, i samarbeid med Førde Friskis&Svettis, arrangerte i helg yoga-samling på Fanøy. Det er tredje året denne utflukten er på programmet til turlaget og interessa har vore stor kvart år. I 2015 var vi på Skongsnes fyr i Nordfjord. I fjor var yogahelga på Fuglesteg i Luster og i år stod Sunnfjord for tur. Nitten damer frå ulike stader i fylket møttes på kaia i Florø og tok hurtigbåten i lag ut til Fanøy, der vi vart møtte av vertskapet til overnattingsstadane våre. Dei fleste av oss budde på Ishuset, bygd i 1936, nydeleg restaurert og fin overnattingsstad for ei middels stor gruppe.

På bileta øverst ser ein to sider av Ishuset og Fanøy.

Helga vart ei god opplevinga for oss som deltok. Alt stemte; båtturen ut, veret, innkvarteringa, treningane og ikkje minst selskapet. Fin gjeng!

Vi hadde fleire gode treningsøkter ute og inne, på desse to dagane. Instruktørar frå Friskis&Svettis er Gunn Karoline Fugle (yoga) og Randi Hove (middelstrening).

Så kva er det med yoga? Det har blitt veldig populært siste åra og mange treningssenter og enkeltpersonar tilbyr yoga. Til og med på vesle Fanøy, med berre 50 fastbuande, har dei eigne yogatimar, med Anne Marit Seljeseth som instruktør. Forøvrig er Fanøy eit vitalt øysamfunn, utifrå det vesle inntrykket ein kan få på eit så kort besøk.

Men yoga…. Det er noko med roen, varmen, tryggheita, respekten, indivdualisme i eit fellesskap, på ein måte. Det var kanskje den mentale og veldig subjektive opplevinga. Og så er det sjølvsagt det reint fysiske, med øvingane som gjer deg mjukare, smidigare, sterkare og stødigare. Balanse, konsentrasjon, pust, ro. Balsam for oss med høge skuldrar og mange punkt på huskelista. Og tilslutt: Namaste = eg hedrar deg og du hedrar meg. Kanskje ei mangelvare i det livet vi lever?

Prøve å la bilen stå?

Førde har fått bomring rundt sentrum. Folk klagar, men dei køyrer likevel.

Firda skriv om bilar som parkerar i hytt og pine i Hafstadparken.
Hafstadparken??? Det er jo like ved sentrum og det er ein stad for fysisk aktivitet og idrett. Eg tenkjer; kvifor ikkje gå eller sykle dit, -slik barna gjer?

Det har vore ein fin tørr vår. Ok, tidvis kaldt, men likevel, lite regn, tørt og fint til å sykle og gå til jobb. På min veg frå Vieåsen til sentrum treff eg eindel likesinna som går eller syklar, vi er begynt å kjenne kvarandre att og helser. Og smiler forsiktig, slik sunnfjordingar gjerne gjer. Det er hyggeleg, synes eg. I tillegg til trimmen, er morgonturen begynte å få eit aldri så lite snev av sosialt bifall. Men det er berre såvidt, for dei fleste køyrer til jobb fortsatt.

Alle veit at det er helsegevinst å hente, pengar å spare og miljø å verne. Alle veit at det handlar om å planlegge og time, så går det fint. Ja, no snakkar eg om oss som bur sentrumsnært, ikke de med mil og motbakkar. Men, dei som bur nett utanfor bomringen, (ja til og med nokon innanfor) og som framleis «må» køyre til jobb. Mange klagar på bomringen og ekstrautgifter. Men, dei køyrer likevel.

Ok, logistikk om morgonen er krevjande saker, eg huskar det frå då eg hadde mindre barn og det var mykje stress og fleire etappar før alle var kome på plass der dei skulle vere. Eg saknar ikkje den tida og eg har meir sympati med dykk enn med ho/han med vaksne barn og fin bil, som køyre åleine tre kilometer på jobb og aldri har tatt bybussen.

Før eg får halve Førde imot meg, eg tar også bilen av og til, når eg skal på møte i Førde etter jobb som varer utover kvelden, når eg skal handle inn meir enn eg klarar å bere oppatt i Vieåsen, eller når eg skal vidare ein eller anna plass, eller ja….er seint ute. Eg er ingen fundamentalist. Men eg tenker at, LITT fleire kan ha glede av å starte dagen med ein rask, frisk sykkeltur/gange til jobb i sentrum, og spart seg nokre passeringar i bomringen. Og skulle du finne på å prøve det, skal eg love å helse blidt på deg når vi passerar kvarandre 🙂

Vekas «glas champagne»

Cafe og kor, guidar og møteplassar. Ein god del folk og organisasjonar i byen tar ansvar for eit fleirkulturelt fellesskap. 

Bildet: Frå siste cafetreff på Røde korsbygget, der vi pratar og nokre spela yatzy, med litt kaffimat til. Ope for alle. (Foto: Torunn Lucassen)

Røde kors arrangerar internasjonal cafe på Røde korshuset i Langebruvegen ein torsdag i månaden. Der er alle velkomne og det heile er uformelt og uforpliktande.

Førde har fått mange flyktningguidar siste åra, som hjelper til med språktrening og lokal tilknytning, for dei som har blitt busette i kommunen.
Røde kors, saman med Førde kyrkje og Førde kommune står bak Førde internasjonale kor. Det er sikkert fleire organisasjonar som har tilbod og aktivitetar også, men det er desse eg kjenner.

Koret vårt
«Vekas champagneglas» sa ein medkorist, om tysdagane på øving i Førde internasjonale kor. Og ja, det boblar enno, eit par timar etter at ein har kome heim frå korøving.

Minikonsert: Ein dag i adventstida i fjor var vi på Coop-en og song (foto: Jorunn Bakke Nydal)

«Førdes mest vellukka integreringstiltak» er også dekkande, det står eg inne for. Ei anna formulering er «Inkludering i praksis», eller kva med «Koret som opptrer meir enn det øver» – som jo også er litt morosamt og nesten sant. For vi er populære! Det har blitt mange konsertar.

Eg har vore borte frå øving ei stund i vår, på grunn av studier, reiser og møter. I kveld var eg tilbake i varmen. For Førde internasjonale kor er ein møtestad der alle er velkomen uansett songstemme. Det er ein stad å synge saman med andre og kjenne tilhøyre i Førde. Vi har det veldig kjekt på øvingar, konsertar og turar.

Variert repertoar
Koret syng songar frå ulike land i forskjellige sjangrar og stadig nye kjem til i songheftet.Nokre er ganske utfordrande, både i tonar og tekst. Ikkje minst for dei som ikkje har norsk som morsmål og skal lære tekst med nordnorske eller trønderske dialektord. Det er forresten utfordrande for norskspråklege og.
Akkurat no øver vi  mellom anna på «Hjertemedisin» av Tre små kinesere, «Riv i hjertet» av Sondre Justad, «Hymne» av Jacob Sande, «Vise for gærne jinter» av Alf Prøysen, ei afrikansk vuggevise, og mykje meir.
Nydelige «Riv i hertet» , låta til Sondre Justad i orginalversjon.

I Førde internasjonalt kor er det mange nasjonalitetar og folk har ulik religiøs bakgrunn og oppfatning. Men det er ikkje tema her i det heile tatt, ingen driv misjonering og ingen problematiserer kvar vi er og kva vi syng.
Og neste konsert er på bedehuset i Førde.
Du er velkommen!

På 17.mai går vi i tog under denne fana. Det blir kjekt, kanskje vi tar ein sang også?

 

 

Uvurderlig vurderingsfritt år

Eitt år utan karakterar og prestasjonspress. Eit år for modning og refleksjon.
Eg har besøkt folkehøgskulen SKAP i Mandal.

Tidlegare Solborg hotell, som stod tomt i eindel år, har blitt folkehøgskule og huser no kreative ungdommar frå heile landet.

Det kviler ei avslappa atmosfære over fellesromma og ingen ser ut til å ha det travelt, eller for den del ha særleg mange planar i det heile.
SKAP er ein heilt ny folkehøgskule i Mandal. Oppstartsåret går det 40 elevar på her, neste år er skulen fyllt opp med dobbelt så mange elevar. Det har kanskje ryktast at dei som er der i år, har hatt det godt? SKAP er dessutan ein kreativ skule, noko mange treng, etter år med teori. SKAP har linjene teknologi, media og leiing. Ein kan også velge friluftliv-gruppe og sjølvsagt er det studietur, i år gjekk den til New York.

Skulen har gjort seg bemerka, mellom anna i lokale media.

I resepsjonen heng positiv medieomtale av folkehøgskulen, og ein vittigper har redigert litt. Martin på biletet til venstre.

Ein tilfeldig besøkande får sjølvsagt eit overflatisk inntrykk og det er dessutan langhelg, men noko seier meg at den avslappa stemninga ikkje er uvanleg på vekedagar også. Befriande fritt for stress.

Temposkifte
Eg kjenner meg igjen. Det er meir enn 30 år sidan eg var der sjølv, men eg huskar tida. På Sogndal folkehøgskule tidleg på 80-talet. Der dagane glei roleg avgårde, utan at at ein måtte bevise eller levere noko særleg. Men det skjedde forskjellig, stadig vekk. Organiserte og planlagde aktivitetar og læring, og så plutseleg det spontane, ofte med eit snev av ungdommeleg galskap og pur virketrang.
Eg var ung, berre 16 år då eg begynte på folkehøgskule. Det var ikkje uvanleg den gong. I dag går dei fleste på folkehøgskule etter vidaregåande og er 19-20 år. Det trur eg er betre. Etter 13 år med skule, prestering, levering og ikkje minst vurdering, har ungdommane veldig godt av å berre få lov å vere seg sjølve. For uinnvidde i pedagogisk fagterminologi betyr «vurdering»; kommentarar – oftast såkalla undervegsvurdering til karakteren som vi set på prøver, tekstar og innleveringar. Kommentarane er gjerne det vi lærarar brukar mest tid på og utforme, og elevane minst tid på å lese – dei ser etter talet. Men på folkehøgskulen slepp både elevane og lærarane å vurdere kvarandre. I staden kan dei bruke tid på å finne seg sjølv, føre gode samtalar og lære av menneska rundt seg. For viktigaste karakter er den vi alle har i oss, – ikkje eit tal. Karakteren kan vi utvikle og bygge på heile livet og mange klarer det best når dei får ro og tid nok.

Miljøskifte
Sunt er det også å møte nye menneske som kanskje er heilt annleis enn dei vi kjende i det miljøet vi vaks opp i. For meg var det ein openberring å møte ungdommar frå heile landet på Sogndal folkehøgskule i 1982. Og dei var så ulike – og det var spennande! Eg kom frå ei lita bygd, der alle kjende alle og ein hadde si rolle og sin plass. Der ein vart plassert på barneskulen, blei ein verande gjennom heile barne- og ungdomsskulen. Tidvis var det ufritt å vere i ei rolle du kanskje ikkje var glad i. For meg vart det befriande å kome til ein ny stad der ingen kjende meg og eg kunne sjølv definere kven eg ville vere. Framleis sjenert, men eg vart modigare, lærte å utfordre meg sjølv.

Ein kan også oppleve det eg kallar «oppvakninga» på folkehøgskulen, om ikkje det har skjedd før. Oppvakninga er det tidspunktet i livet der ein går frå å vere passiv til å bli aktiv, frå å vere tilskodar til å bli aktør, ikkje på ei scene, men i sitt eige liv. Ein tar grep. Eit år på folkehøgskule kan vere inspirasjon, eller utløysande faktor. Og uansett om det skjer eller ikkje, har dei aller, aller fleste unge hatt eit godt år på folkehøgskulen.

Mandal har strender, turområder, fjell og svaberg å klatre i, løyper å sykle. Med andre ord ein god stad for friluftsliv.

Eksamenstid

Høgskolen i Sørøst-Norge der eg tek faget Menneskerettar, flerkulturell forståelse og konflikthåndtering.

Det er snart eksamenstid, for elevane mine – og meg. Kan læraren bli ein betre pedagog når ho er i same situasjon som elevane?

Eksamensperioden for mitt studie startar i morgon. Eg er altså i same situasjon som elevane eg underviser. Og eg får nok litt meir forståinga for elevane sin situasjon når eg sjølv kjenner presset.

Innleving er altså ein positiv effekt, men det viktigaste er at læraren jamnleg skaffer seg ny kunnskap og kompetanse. I mine undervisningsfag, som er media, er det ei stor utvikling og ein må henge med på raske skiftingar i teknologi, medieinnhald og bransje. Behov for fornying og fagleg påfyll gjeld nok mange fag og uansett kva elevar ein har og trinn ein underviser på. Ikkje berre er kompetanseheving viktig for å undervise betre, men å lære er i seg sjølv motiverande og inspirerande. Livslang læring er ikkje berre eit populært pedagogosk omgrep og ideal, men også ei instilling og haldning til å stadig utvikle seg i jobben – og privat.

Studieleiar Lars Petter i samtale med forelesar Sylo Taraku, som har skrive boka «Innvandringsrealisme»

Det er alltid krevjande med noko nytt og uprøvd, som det å vere student i godt vaksen alder, i eit nytt miljø og langt unna. Eg har erfart (igjen) at ein ofte må presse seg sjølv litt ekstra for å ikkje gje opp om det buttar litt imot, som i ein tung oppoverbakke i starten. Mestringskjensla blir desto større når det begynner å rulle meir knirkefritt og raskt og det til og med kan bli litt moro.

Eit semester går fort. Vi har hatt tre helgesamlingar og ein studietur, som eg alt har skrive mykje om (sjå under). Når eksamen er fullført, er eg halvvegs i studiet, som er deltid over to år. Dei neste studieturane går til Rwanda og Israel/Midtøsten. Det er ingen tvil om at eg vil prioritere desse. Kvar studiet vil bringe meg elles, veit eg ikkje enno, men om ikkje anna får eg større forståing og kunnskap til å kunne undervise betre om både nasjonale og internasjonale forhold. Ja, og meir sympati med eksamenspressa studentar då. Unge og gamle 🙂

 

Under overflata

Det er rart korleis ein i møter med vanlige folk, på alle reiser eg har vore, i alle land, berre møter dei vennlige og gjestfrie. 

Eit fint møte med kroatiske studentar i Mostar.

 

Det blir sjølvsagt slik når du opplever landet ei kort tid, ni dager er ingenting, sjølv om vi hadde tett program og gode forelesarar og sånn sett fekk innsikt. Og som turist oppdager du som regel enno mindre. I tillegg aukar avstanden dag for dag, i tid og stad. Men eg har ikkje tenkt å gløyme. Eg er fortsatt svolten på Balkan, må finne ut meir, og etter eit kjapt nettsøk, sit eg og ser på Leo Ajkic sin forrige serie (før Flukt), som handlar om store festar rundt om i verden. For alle oss som er fascinert over Bosnia-Herzegovina og kanskje spesielt Mostar, her er ein smakebit – og ja, meir om nasjonalisme etterpå, la oss ta moroa først 🙂

Balkanfest (Mostar frå klipp 4)

Leo i heimbyen Mostar.

Her kan du lese meir om Guca-festivalen i Serbia, der serberane mellom anna sel t-skjorter med serbiske krigsheltar. Altså dei som internasjonale domstolar har dømt for folkemord! Som motiv på t-skjorter og luer….
Men Leo og teamet også intervjuar dei kule folka på festivalen, dei som berre vil feste og gløyme det vonde som var.

Fedrelandsdyrking eller framandhat?
Som alltid når ein kommuniserar om kontroversielle tema, bør ein klargjere kva omgrep ein brukar og kva dei betyr. Unngå det mange av oss gjer seg skuld i ganske ofte, nemleg å blande viktige omgrep, som nasjonalisme, patriotisme og fedrelandskjærleik. For dei betyr ikkje det same, det er ulike nyansar og grader av pluss og minus.
Men eg har problem med å setje ord på hatretorikk kopla med nasjonalpatriotiske argument, på ein fornuftig måte. Folk som gir inntrykk av å elske fedrelandet sitt, men produserar hat med orda sine, og kanskje handlingar, også for det eg veit. Her er eit innlegg frå ein som held ut ei stund i facebookgruppa «Fedrelandet først». Dette er nordmenn, dette er folk som sit her i nærleiken av oss, kanskje i nabohuset og skriv slike ting. Og det er berre trist. For det kan umulig handle om å vere stolt av Norge.
Sjokkerande hat mot muslimar og Ap, Sylvi Listhaug er den store frelsaren

 

Nasjonalisme
Så det er visst mange der ute som heller vil lukke, enn opne opp, for andre og særskilt dei som er ulike «oss». Som er redd migrantane, redd for det fleirkulturelle, påståtte/frykta endringar i eigen kultur og tap av fellesgoder, viss vi blir fleire.
Nasjonalismen i Europa er på frammarsj, blir det sagt. Vi høyrde eindel om det på Balkan, men det var ikkje så lett å få auge på. Strenge grensevakter, javel, men det kan også relaterast til arven frå ei meir anspent tid mellom blokker i Europa, respekt for nasjonale grenser og den nedarva autoriteten til voktarane av grensene.

På grensa mellom Makedonia og Serbia

Kristin Clemet frå tenketanken Civita skriv i kommentar at sjølv om det er aukande oppslutning om nasjonalistiske, høgrepopulistisk eller nasjonalkonservative parti, er det viktig å sjå skilnadane mellom partia i ulike land, og å ta folket som stemmer på dei, på alvor.

«Når for eksempel Marine le Pen fra Front National er i ferd med å bli en realistisk presidentkandidat i Frankrike, tror jeg det, enkelt sagt, skyldes to forhold: Det eksisterer en reell frykt, bekymring og/eller motstand i befolkningen mot (reelle og innbilte) effekter av innvandring og delvis også av globaliseringen, samtidig som le Pen har «ufarliggjort» partiet sitt ved å flytte det inn mot sentrum.»

Ho peikar på eit utviklingstrekk i Europa, som ein gjerne kan reflektere litt over; anti-globalisering. I dette ligg mistru til internasjonalt samarbeid og samhandling. Proteksjonisme og sterk styrking (lukking?) av grensene til nasjonalstaten. Det motsette av EU, for å seie det litt enkelt.

I fjor på denne tid skreiv Terje Svabø at Usminka nasjonalisme utfordrar Europa, i Aftenposten. Innlegget er nok ikkje mindre, men heller meir aktuelt i år. Han tar utgangspunkt i valresultatet i Slovakia der eit reindyrka nynasistisk parti fekk 8% av stemmene i fjor. Og viser til liknande forhold i ei rekke sentral-europeiske land.

Globalisering
Motstand mot EU og anti-globalisering er trekk ved fleire av dei nasjonalistiske partia i Europa, slik eg har forstått det.
Eg trur at globalisering er ei drivkraft, som (heldigvis) ikkje lar seg styre, eller stoppe. Hverken politisk, eller på andre måtar, når verda er blitt opnare og meir tilgjengeleg, når kunnskap spres og menneske møtast. Fysisk eller digitalt, over landgrenser og store avstandar. For meg gir globalisering nesten utelukkande positive konnotasjonar, om deling, utveksling, samarbeid, innsikt, kunnskap, kultur og oppleving. Altså ingen trussel, men berikelse.
Men så er eg ein av dei som trur at om du er trygg på deg sjølv og ditt eige, møter du andre med eit ope sinn.

 

Dannelsesreisa varer lenger

Nokre gonger tar det tid å lande, som denne gongen. Siste dagane i Bosnia Herzegovina sit enno i kroppen.

Delegasjonen frå Høgskole i Sør-Øst på studiet Menneskerettigheter, flerkulturell forståelse og konflikthåndtering. Den sosiale sida av studieturar er sjølvsagt viktig (Foto: Gabrielle Bertrand)

Eg har også tidlegare karakterisert studieturen som ei dannelsesreise, fordi slike reiser handlar mykje om å utfordre seg sjølv i møte med menneske, i det ta til seg kunnskap og ved større innleving i «livet der». Det som blir opplevd og erfart blir personlig. Heretter vil alltid Balkan betyr meir for meg enn før, og spesielt Bosnia Herzegovina. Studeturen er ikkje heilt det same som ein ferietur for fornøyelse og avkopling, mildt sagt. Ein går djupare inn – og ned –  i samfunnet. Difor sit det også lenger i kroppen.

Eg har kanskje ikkje fortalt kor vakkert det er på Balkan?
Særlig fjellandskapet mellom Sarajevo og Mostar, med djupe dalar og snødekte toppar, som minner om Vestlandet.
Også gjennom eit bussvindu blir det ein  visuell fest å reise gjennom dette landskapet. Og kva meir sansar ein for første gong? Overgangen i temperatur og natur etter tunnelen sør for Sarajevo, nærast som til ei ny klimasone med varmande sol og anna vegetasjon. Vakre Mostar, med kulturarv i hus, bruer og moskèar. Stolac med sitt ødelagte samhald i lokalsamfunnet. Minner etter gammal sivilisasjon i gravstøtter på ei slette, der det har budd andre folkeslag tusenvis av år sidan. Kjølig langt inne i ei sju kilometer lang grotte. Den rolege stemninga i det muslimske huset i Blagaj.

Alt dette vakre, opplevingar og møter, gir tankar og refleksjonar som tar tid å bearbeide.

Og kva med ny lærdom? Fredeleg sameksistens fungerte før. Før krigen. Ei katolsk kyrkje, ein synagoge og ein moskè i gåavstand i Sarajevo. Guiden fortel om ein by med respekt for ulike religionar mellom folket og stoltheit over kulturarv og historie, før krigen. Han viser oss eit punkt i gata der austleg og vestleg innflytelse møtes. Rettar du blikket i eine retninga ser du den byggestilen som kom medan landet var ein del av Østerrike-Ungarn, i andre retninga er det eit miljø prega av den Ottomanske perioden.

Men det er også avtrykket i asfalten midt i byen, kalla «Sarajevo rose», etter sprengde granatar og menneskeblod (no maling). Tid for ettertanke.